Η επίδραση των selfies στην ψυχοσύνθεση των εφήβων

Οι selfies έχουν φτάσει στον εξωπραγματικό αριθμό του ενός δισεκατομμυρίου το χρόνο ήδη από το 2017 σύμφωνα με την Google, ενώ με τον τωρινό ρυθμό λήψης, υπολογίζεται ότι ένας έφηβος της σημερινής εποχής θα έχει φωτογραφήσει 25.000 selfies κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αυτοί βέβαια οι υπολογισμοί θα ισχύουν αν οι ψηφιακές μας συνήθειες μείνουν ίδιες, κάτι που δεν συμβαίνει για πολύ. Τα τωρινά δεδομένα μας λένε ότι ο μέσος έφηβος θα ξοδέψει μία ώρα την εβδομάδα είτε φωτογραφίζοντας είτε μορφοποιώντας τις selfies του.

Τα παραπάνω μας δείχνουν ότι οι selfies έχουν κάποια αξία για τους εφήβους. Η αξία αυτή ποικίλλει από περίσταση σε περίσταση:

Selfies με την παρέα

Όταν φίλοι μαζεύονται σε ένα μέρος βγάζουν μία selfie για να απαθανατίσουν τη στιγμή, προβάλλοντας και ταυτόχρονα ενισχύοντας το αίσθημα της ομάδας, του «ανήκειν». Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μία σημαντική ανθρώπινη ανάγκη είναι αυτή της αποδοχής και κατά συνέπεια της ένταξης σε έναν κοινωνικό κύκλο, μικρότερο ή μεγαλύτερο, στον οποίο αισθανόμαστε αποδοχή. Δείχνω λοιπόν ότι είμαι με τους φίλους μου, ότι αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε μαζί, ενωμένοι (όπως φαίνεται και στη selfie, που στριμώχνονται όλοι για να «χωρέσουν» στο πλάνο και κατ’ επέκταση να «χωρέσουν» στην ομάδα). Είμαστε όλοι εδώ, μαζί, χαρούμενοι και χαμογελαστοί που είμαστε μαζί, νιώθουμε την αγκαλιά και την αποδοχή της ομάδας.

Selfies μόνοι μας

Υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου οι selfies περιέχουν μόνο το άτομο που τις λαμβάνει. Και εκεί έχουμε από τη μία την ίδια ανάγκη, της αποδοχής, όπου η νοητή ομάδα είναι όλοι όσοι θα δουν τη selfie, αλλά και μία ακόμα ανάγκη: την ανάγκη του θαυμασμού. Αυτές οι selfies θα εμπεριέχουν στοιχεία τα οποία θα είναι «αξιοζήλευτα», που θα κάνουν τον θεατή να θέλει να βρισκόταν ο ίδιος στη θέση αυτού που έλαβε τη selfie. Μπορεί να βρίσκεται σε έναν μαγευτικό προορισμό, να φοράει ένα όμορφο ή πανάκριβο σύνολο, να κάνει κάτι παράτολμο.

Και οι ανάγκες του θαυμασμού και της αποδοχής βρίσκουν μία πρόσκαιρη ικανοποίηση με το like, την ένδειξη ότι κάποιος αναγνώρισε το ποιος είμαι και γιατί είμαι ξεχωριστός. Πρόσκαιρη όμως, και όχι κορεσμό, επειδή το like είναι σαν να προσπαθείς να ξεδιψάσεις πίνοντας θαλασσόνερο. Χρειάζεται ολοένα και περισσότερο χωρίς να ξεδιψώ ποτέ.

Υπάρχουν δισεκατομμύρια χρήστες στο Διαδίκτυο, μία πραγματική θάλασσα χωρίς ένα πρόσωπο. Μία θάλασσα όπου προσπαθώ να καθρεφτιστώ και να δω μία όμορφη εικόνα του εαυτού μου.

Στην πραγματικότητα, δηλαδή, ο έφηβος προσπαθεί όχι να καταλάβει τον εαυτό του, αλλά να τον ανακατασκευάσει με βάση μία μαγική, ονειρική, ανύπαρκτη εικόνα και αναμετράται ανά πάσα στιγμή που στέκεται απέναντι σε αυτή την εικόνα με τη δική του ατέλεια. Είναι ευκολότερο να αντιληφθούμε πως κάποιος που βλέπει μία τέλεια εικόνα

άλλου αισθάνεται ατελής, όμως στη πραγματικότητα, και το άτομο που κατασκευάζει αυτή την τέλεια εικόνα βαθιά μέσα του θα αρχίσει να νιώθει ολοένα και περισσότερο ατελής, λίγος, ανεπαρκής. Και αυτό επειδή καταφεύγει σε πολύ πρωτόγονους ψυχολογικούς μηχανισμούς προσπαθώντας να αναπτυχθεί, στη πράξη πηγαίνοντας προς τα πίσω και όχι προς τα μπρος.

Η υπερβολική ενασχόληση με την κατασκευή εικόνας για τον ίδιο τον έφηβο είναι ένα πιθανό εμπόδιο προς την ψυχολογική του ενηλικίωση.