Παιδεία στα Μέσα: Ποιος ο ρόλος της και πώς θα τη διδάξουμε στη νέα γενιά

Τι σημαίνει «Παιδεία στα Μέσα»; 

Η Παιδεία, ή ο Γραμματισμός στα μέσα (media literacy) είναι ο όρος που αναφέρεται στην απόκτηση γνωσιακών, τεχνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων και ικανοτήτων χρήσης των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας.

Η Παιδεία στα Μέσα δεν αφορά μόνο σε όλα τα μέσα ενημέρωσης αλλά και σε οποιαδήποτε μορφή έκφρασης και επικοινωνίας στη σύγχρονη, ψηφιακή εποχή.

Συγκεκριμένα ο όρος αφορά σε:

α) Γνωστικές δεξιότητες, δηλαδή την ικανότητα κατανόησης, ανάλυσης και κριτικής αξιολόγησης της λειτουργίας των μέσων επικοινωνίας και ενημέρωσης καθώς και των μηνυμάτων που μεταφέρονται μέσω αυτών

β) Τεχνικές δεξιότητες, δηλαδή την πρόσβαση και ικανότητα κριτικής χρήσης των σύγχρονων μέσων επικοινωνίας

γ) Επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες, δηλαδή, την ικανότητα προσωπικής έκφρασης και δημιουργίας (μέσω της παραγωγής περιεχομένου)

«Μα αφού τα παιδιά ξέρουν πολλά περισσότερα από εμάς...»

Μπορεί κάλλιστα να σκεφτεί κάποιος γονέας. Ναι, τα παιδιά ξέρουν πολλά για το διαδίκτυο, περισσότερα πολλές φορές από εμάς τους γονείς. Δεν θα πρέπει όμως να συγχέουμε αυτά που γνωρίζουν σε επίπεδο εφαρμογών και εργαλείων με αυτά που γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται σε επίπεδο περιεχομένου των μηνυμάτων.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά στις μικρές κυρίως ηλικίες δεν έχουν αναπτύξει ακόμη πλήρως τις διανοητικές εκείνες ικανότητες κριτικής αναζήτησης και επεξεργασίας που σχετίζονται με τη γνώση. Ξέρουν να χρησιμοποιούν τις τεχνολογίες, τι κάνουν όμως με αυτές και ποιες είναι οι ικανότητές τους στην πρόσληψη του περιεχομένου;

Τα θετικά που κερδίζουν τα σωστά εκπαιδευμένα στα Μέσα παιδιά:

- Αναγνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ της δημοσιογραφίας και άλλων μορφών πληροφόρησης και μεταξύ των δημοσιογράφων και άλλων “προμηθευτών” πληροφοριών.

- Στο πλαίσιο της δημοσιογραφίας, αναγνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ ειδήσεων και γνώμης.

- Στο πλαίσιο των ειδήσεων, είναι σε θέση να αναλύσουν τη διαφορά μεταξύ των ισχυρισμών και της επαληθευμένης πληροφορίας καθώς και μεταξύ των αποδείξεων και των συμπερασμάτων.

- Μπορούν να αξιολογούν και να αποδομούν ειδησεογραφικές αναφορές σε όλες τις πλατφόρμες των μέσων μαζικής ενημέρωσης, με βάση την ποιότητα των αποδεικτικών στοιχείων και την αξιοπιστία των πηγών.

- Μπορούν να διακρίνουν τη μεροληψία των ειδησεογραφικών μέσων αλλά και τη μεροληψία του κοινού.

Πώς μπορείτε να διδάξετε στα παιδιά σας Παιδεία στα Μέσα:

Όταν επιχειρήσετε να διδάξετε στα παιδιά Παιδεία στα Μέσα κατά πάσα πιθανότητα θα καταλήξετε να μάθετε από εκείνα τόσα όσα θα μάθουν και τα ίδια από εσάς. Στην πραγματικότητα, η διαδικασία είναι περισσότερο ανταλλαγή ιδεών.

Η Παιδεία στα Μέσα περιλαμβάνει την υποβολή συγκεκριμένων ερωτήσεων και την υποστήριξη των απόψεων που υπάρχουν, με παραδείγματα. Επίσης, είναι πολύ πιο αποτελεσματικό η διαδικασία της εκπαίδευσης να ενσωματωθεί στις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού.

Για παράδειγμα:

- Με μικρότερα παιδιά, μπορείτε να συζητήσετε για πράγματα με τα οποία είναι εξοικειωμένα αλλά ίσως να μην τους έχουν δώσει μεγάλη προσοχή π.χ. διαφημίσεις δημητριακών, περιτυλίγματα τροφίμων, πακέτα παιχνιδιών.

- Με τα μεγαλύτερα παιδιά, μπορείτε να μιλήσετε με παραδείγματα μέσα από τα Μέσα που απολαμβάνουν και αλληλοεπιδρούν, όπως βίντεο στο YouTube και διαφημίσεις για βιντεοπαιχνίδια.

6 βασικές ερωτήσεις που μπορείτε να υποβάλλετε είναι:

1. Ποιος το δημιούργησε; Ήταν μια εταιρεία; Ένα άτομο; Κάποιος καλλιτέχνης; Μια ανώνυμη πηγή;

2. Γιατί το δημοσιοποίησε; Για να ενημερώσει για κάτι που συνέβη στον κόσμο; Για να αλλάξει γνώμη ή συμπεριφορά ο αναγνώστης; Για να γελάσει ο αναγνώστης; Για να αγοράσει κάτι;

3. Ποιο είναι το μήνυμα; Αφορά σε παιδιά; Κορίτσια; Αγόρια; Άτομα που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον;

4. Ποιες τεχνικές χρησιμοποιούνται για να καταστήσουν το μήνυμα αξιόπιστο ή πιστευτό; Έχει στατιστικά στοιχεία από αξιόπιστη πηγή; Περιέχει αποσπάσματα από εμπειρογνώμονα; Υπάρχουν άμεσες αποδείξεις των ισχυρισμών που προβάλλονται;

5. Είναι οι πληροφορίες ισορροπημένες με διαφορετικές απόψεις ή παρουσιάζεται μόνο η μία πλευρά;

6. Πώς σε έκανε να νιώσεις το μήνυμα;

Διαβάστε πώς μπορούν τα παιδιά να ξεχωρίσουν τα αξιόπιστα από τα ψεύτικα νέα στο σχετικό άρθρο του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ.