«Τα παιδιά δεν επικοινωνούν όπως εμείς παλιά...»

Η καθημερινότητα ενός εφήβου πλέον συμπεριλαμβάνει και την πολύ συχνή χρήση μίας ψηφιακής συσκευής επικοινωνίας όπως όχι μόνο το κινητό τηλέφωνο αλλά και όλες τις άλλες συσκευές που μπορούν να συνδεθούν στο Διαδίκτυο (προσωπικός υπολογιστής, tablet, παιχνιδομηχανή, "έξυπνη" τηλεόραση, κ.ο.κ.).

Η ευκολία και το μηδαμινό κόστος αυτής της επικοινωνίας γρήγορα την έφεραν σε πλειοψηφικό ρεύμα έναντι κάθε άλλου είδους επικοινωνίας. Πλέον το ερώτημα είναι αν υπάρχει κάποια συνέπεια στην επικοινωνία πρόσωπο-με-πρόσωπο. Χάνει έδαφος η καθαρά προσωπική επικοινωνία έναντι της διαμεσολαβημένης επικοινωνίας μέσω κάποιας συσκευής;  Έχει αλλάξει σε σχέση με τη μορφή που είχε παλιά; Έχει μειωθεί η σημασία που είχε στο παρελθόν;

Παραδοσιακά η επικοινωνία με κάποιον άλλο τρόπο ήταν ένα υποκατάστατο της "πραγματικής" επικοινωνίας. Οι άνθρωποι ήθελαν να μεταφέρουν ένα μήνυμα πέρα από τους στενούς περιορισμούς της απόστασης. Το περιεχόμενο του μηνύματος ήταν αυτό που είχε σημασία, οπότε και το μέσο έπρεπε απλά να είναι αξιόπιστο, εύκολο στη χρήση και φτηνό.

Σημάδι προόδου και ανάπτυξης ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ακριβώς το τι δυνατότητα είχε ο καθένας μας να επικοινωνήσει. Μετρούσαμε την ανάπτυξη μίας χώρας με το πόσα ραδιόφωνα, πόσες τηλεοράσεις υπήρχαν ανά 100.000 κατοίκους, πόσο αναπτυγμένο ήταν το δίκτυο του τηλεγράφου, η ταχυδρομική κάλυψη, κ.ο.κ.

Και αυτό επειδή η επικοινωνία είναι μία αναγκαία συνθήκη συνεργασίας, κατανόησης, συνεννόησης και συνεργασίας.

Η επικοινωνία όμως είναι και μία πάνδημη εσωτερική ανάγκη. Η επικοινωνία τονίζει την αίσθηση ότι ανήκω σε μία ομάδα.

Αντίστροφα, η περιθωριοποίηση σε μία ομάδα φαίνεται εμφανέστερα μέσα από την έλλειψη επικοινωνίας με τα υπόλοιπα μέλη της. Κάθε στιγμή που μιλώ σε μία ομάδα ανθρώπων και λαμβάνω μία απάντηση, θετική ή αρνητική, επιβεβαιώνω μέσα μου ότι παραμένω σχετικός. Προφανώς μία θετική απόκριση θα με κάνει να αισθανθώ επιβεβαίωση. Μία αρνητική απάντηση θα ανακινήσει δυσάρεστα συναισθήματα όμως θα είναι καλύτερη από την αγνόηση.    

Πρέπει ακόμα να έχουμε στο μυαλό μας ότι κάθε νέο μέσο επικοινωνίας εκτοπίζει πολύ γρήγορα το προηγούμενο από τη συνήθειά μας. Το σταθερό τηλέφωνο εκτόπισε το ταχυδρομείο, το κινητό εκτόπισε το σταθερό τηλέφωνο. Πλέον το Διαδίκτυο εκτοπίζει το κινητό τηλέφωνο ως μέσο σύγχρονης ομιλίας και το βάζει στο επίκεντρο ως μέσο συνεχούς ασύγχρονης επικοινωνίας. Δηλαδή, δεν έχει τόση σημασία το να μιλάς στιγμιαία με κάποιον από οπουδήποτε για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα αλλά το να είσαι σε συνεχή επαφή μαζί του. 

Αυτό είναι και το κυρίως πλεονέκτημα για τους νέους, η αίσθηση ότι είναι συνεχώς μαζί με τους φίλους τους, είτε βρίσκονται στον ίδιο χώρο ή όχι. Πλέον βρίσκονται σε έναν εικονικό χώρο επικοινωνίας που εκτείνεται πέρα από τον πραγματικό και δεν διακόπτεται από αυτόν. Μπορεί, δηλαδή, να συνεχίσουν να στέλνουν μηνύματα ο ένας στον άλλο ακόμα και όταν βρίσκονται δίπλα δίπλα, κάτι που μας φαίνεται τουλάχιστον άσκοπο αλλά είναι από αυτή την άποψη παράδοξα λογικό. Ακριβώς επειδή όλη η επικοινωνία με μηνύματα στο κινητό είναι σε ένα άλλο πεδίο, το να τη διακόπτεις επειδή είσαι δίπλα σε κάποιον δεν έχει νόημα.

Εδώ βλέπουμε τη μεγάλη διαφορά του εικονικού κόσμου από τον πραγματικό. Δεν σημαίνει ότι επειδή χωροταξικά είμαι στο ίδιο πλάνο, βρίσκομαι και επικοινωνιακά εκεί.

Αντίθετα, επειδή το περιεχόμενο της επικοινωνίας δεν έχει σχέση με το τι κάνω εκείνη τη στιγμή στον πραγματικό χώρο αλλά το τι έχει γίνει ήδη, ή κάποιες άλλες σκέψεις που θέλω να μοιραστώ, μπορεί να διαμοίβεται είτε 500 χιλιόμετρα μακριά από μένα ή 1 μέτρο.

Βλέπουμε σε αυτό το παράδειγμα πως η τεχνολογία όχι απλά εκμηδενίζει τις αποστάσεις "φέρνοντάς μας πιο κοντά" αλλά και δημιουργεί εναλλακτικές πραγματικότητες που μπορεί να συνυπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο αρμονικά με την τρέχουσα.

Η έμμεση επικοινωνία εμπλουτίζεται με νέες τεχνικές δυνατότητες που είναι πολύ δελεαστικές σε σχέση με την προηγούμενη τεχνική κατάσταση αλλά επιπλέον, και σε αντιδιαστολή με το παρελθόν, αλλάζει και μορφή. Δεν είναι πλέον ένα υποκατάστατο της άμεσης επικοινωνίας αλλά ένα δυνητικό ισοδύναμο. Τα επόμενα χρόνια, καθώς θα συνεχίζεται η τεχνολογική πρόοδος, αυτό το φαινόμενο σίγουρα θα ενταθεί.